Sözün qüdrəti haqqında inşa
Oyandığımız hər gün gözəl gündür. Aldığımız hər nəfəs daha yaxşı bir gün üçün ümidlə doludur. Ağzımızdan çıxan hər söz pisi yaxşıya çevirmək üçün unikal fürsətdir.
Planetimizdə yaşayan hər canlı növünün öz rabitə sistemi var. Bizi digər canlılardan fərqləndirən və insan edən düşüncəmiz və onu ifadə etmək üçün dilimizdir. Gündəlik fəaliyyətlərimizin əksəriyyəti digər canlılar kimidir: yemək, içmək, yatmaq, çoxalmaq, sağ qalmaq. Lakin biz onlardan daha yüksək səviyyədə düşünmək qabiliyyətinə malik olduğumuz üçün dil adlı sistem hazırlamışıq. Bu prosesdə, bu sistemdə minlərlə söz meydana çıxıb. Bir-birimizlə ünsiyyət qurmaq, yaşadığımız hadisələrin düşüncə və hisslərinə məna vermək üçün bu sözləri işlətməyə başlamışıq. Erkən insanlar işarələrin və bədən dilinin ünsiyyət üçün yetərli olmadığını başa düşdükdə, ünsiyyəti daha aydın ifadə etmək üçün rəsm inkişaf etdirdilər. İnsanların bədii istedadı olub-olmamasından; Onlar yerə, mağara divarlarına və lövhələrə şəkillər çəkərək mesajlarını daha aydın çatdırmağı öyrəndilər. Eramızdan əvvəl 3000-ci illərdə Qədim Misirdə yaşayan insanlar bu ünsiyyət formasının inkişafına böyük töhfələr vermişlər. Əvvəlcə şəkillər şəklində simvollardan ibarət olan bu formalar proses irəlilədikcə konseptual olaraq istifadə olunmağa başladı. Məsələn, “günəş” simvolu “gün” deməkdir; “Ay” simvolu “gecə” mənasında işlədilməyə başlandı. Şübhəsiz ki, bu proses dilin formalaşması istiqamətində mühüm inkişaf idi. Şəkillər və simvollar əl işarələri və gurultulardan daha yaxşı ifadə üsulu idi; Amma bu, kifayət etmədi və rəsm çəkmək vaxt apardı.
Şərqi Aralıq dənizi Finikiyalıları yunan xalqı ilə birlikdə bu gün istifadə etdiyimiz müasir əlifbanın əsasını qoydular. Buradan bəşər tarixinin ən böyük nailiyyətlərindən sayılan söz və dil fenomeni yaranıb. Beləliklə, onlar ən böyük problem olan kommunikasiya dalanından çıxa biliblər. Sözlər tarixin gedişatını dəyişmiş, yeni ideyalar doğurmuş, müharibələr açmış, milyonlarla insanı ruhlandırmış, insanları zəngin və məşhur, eyni zamanda unudulmaz etmişdir.
Sözlər həyatın gedişatını həm yaxşıya, həm də pisə dəyişdirmək gücünə malikdir. İnsanları incidə və sarsıda bilsələr də, onları bəlalardan xilas edə bilərlər. Sözlər də qalıcı təsir yaratmaq gücünə malikdir. Məsələn, bir təcrübədə (Urban) otuz nəfərlik qrupa əvvəlcə məhv etmək, öldürmək, incitmək, nifrət etmək, yanğın, gərginlik kimi mənfi sözlərin siyahısı verilmiş və ona nəzər salmaq istənilmişdir. Mühit birdən dəyişir və insanların mimikaları gərgin və bədbəxt olur. Daha sonra sevgi, hüzur, gözəllik, gülüş, şənlik, ecazkar və s. kimi müsbət cümlələrdən ibarət növbəti siyahı paylanır.Birdən atmosfer dəyişir, əvvəlcə mənfi atmosfer dağılır, şən söhbətlər, gülüşlər başlayır və əvvəlkinin müsbət enerjisi gəlir. məhv edilən siyahı bolca geri gəlir.
Üzərində sözlər yazılmış bir vərəq saniyələr ərzində otuzdan çox insanın sevincini azalda və ya artıra bilirsə, işlətdiyimiz bəzi sözlərin başqalarına və bizə hansı təsirləri göstərəcəyini təsəvvür belə edə bilmirik. Bir çox uğur hekayələrində təsirli gücün bir sözdən yarandığının şahidi oluruq. Oxuduğumuz yüzlərlə hekayədə görürük ki, təsirli bir söz insanların həyatını dəyişə bilər. Tarix səhnəsində elə gözəl və təsirli sözlər deyilib ki, onlar tarixin axarını dəyişib, yeni çağlar, inqilablar yaradıblar. Makedoniyalı İskəndərin ordularını hərəkətə gətirən sözləri bu idi: “Bizim imperiyamızın sərhədləri Allahın dünyaya qoyduğu sərhədlərdən başqa bir şey olmayacaq”. O, az sayda əsgərlə böyük orduları devirdi, Fars imperiyasını darmadağın etdi və Yunanıstandan Hindistana qədər uzanan böyük bir imperiya qurdu. Təxminən səkkiz yüz il davam edən Əndəlüs İslam sivilizasiyasını Avropada başlatan Tarık Bin ZİYAD 7 minlik ordusu ilə Afrikadan İspaniyaya keçərək Kral Rodrikin yüz minlik ordusunu darmadağın edib vestqotların üç yüz əlli illik hökmranlığına son qoydu. Tarik Bin Ziyadın “gəmiləri bağlamaq” göstərişindən sonra müharibədən əvvəl əsgərlərinə söylədiyi epik nitq hələ də tarixin dəhlizlərində səslənir. Əsgərlərim, arxanızda düşmən kimi dəniz, qarşınızda dəniz kimi düşmən. Hara qaçacaqsınız? And içirəm, sənə yalnız sədaqət və səbir qalır. Düşmənin çoxlu silahı, texnikası və təchizatı var. Sahib ola biləcəyiniz yeganə silah qılınclarınız və düşmənin əlindən ala biləcəyiniz yeganə təchizatdır. Sən mənim çəkdiyim əziyyətdən artıq əziyyət çəkməyəcəksən. Sənin payın mənim payımdan çox olmayacaq. “Allah köməyimiz olsun” deməklə tarixdə unudulmaz qələbə qazanmağı bacardı.
Ümumiləşdirsək, sözlərin insan ruhuna təsirini unutmaq, mühərrikə qoymağı unutduğumuz enerji kimidir. Elektrik enerjisindən düzgün istifadə etdikcə istehsalda, işıqlandırmada və həyatın bütün sahələrində işimizi asanlaşdırır və müsbət həyata çevrilir.Ancaq səhv istifadə edildikdə onun yandırıcı və dağıdıcı təsirləri ilə qarşılaşa bilərik. Konfutsidən soruşdular; “Bir ölkənin hökmdarı olsaydınız, əvvəlcə nə edərdiniz?” Konfutsi: “Şübhəsiz ki, mən ilk növbədə dili düzəldərdim.” “sözün gücünü anlamadan insanların gücünü başa düşə bilməzsən.” demişdir.
Müsbət və yaradıcı sözlər nikbin bir atmosferdə özümüzü, ətrafımızı və komanda yoldaşlarımızı uğurlu və xoşbəxt edə bilsə də, ağzımızdan çıxan mənfi sözlərin yaşadığımız atmosferi necə zəhərlədiyini heç vaxt unutmamalıyıq. Xüsusilə səslər, əl işarələri və şəkillərlə ünsiyyətin olmadığı, bugünkü ünsiyyət vasitələrinin bu qədər inkişaf etdiyi bir dövrdə biz də ən azı onlar qədər düzgün və pozitiv ünsiyyətdə uğur qazana biləydik. Yaxşı insan qəlbindəki yaxşı xəzinədən yaxşılıq, pis insan isə içindəki pis xəzinədən pislik çıxarar. İnsanın ağzı ürəyində olanı danışır.
Sözün qüdrəti haqqında inşa
İnsan sözü işlədib dildən kənarda qoyanda onun necə, hansı tipdə, hansı iqlimdə işlənməsinə fikir vermədən onu kənarda qoyur.
Halbuki işlədilən söz dəstəsinin əmələ gətirdiyi cümlənin ruhu, müəyyən mənada, öz daxilində bir düşüncə, təcrübə, duyğu və fəlsəfə ehtiva edərək, qarşı tərəflə qarşılaşmaq, qarşısına durmaq (müqavimət göstərmək) deməkdir. Digər tərəfdən istifadə olunan sözün ağırlığına görə uzlaşma dilini yaratmaq, iki fərqli tərəfin orta nöqtədə görüşməsini təmin etmək düşüncənin seçdiyi bəzi sözləri fəda etmək və düşüncənin yaratdığı ortaq dil cəhdidir. Bundan əlavə, yadda saxlamaq lazımdır ki, fikirlərin formalaşmasını, yaşamasını və davamlılığını təmin edən söz birləşməsindən yaranan cümlələr vasitəsilə baş verir və ünsiyyətin ən mühüm hissəsidir. Lakin elə bir şey var ki, fikirlə söz arasında həm rasional, həm də irrasional əlaqə var. Məhz: Düşüncələr təkcə sözləri seçərək müəyyən etmir, həm də sözlər düşüncələri seçib məhdudlaşdırır, digər söz və düşüncələrə məhəl qoymur və qarşısını alır. Bu kontekstdə bəzi fikirlər və sözlər konstruktiv, birləşdirici və birləşdirici olsa da, bəziləri dağıdıcı qabiliyyətlər nümayiş etdirir. Beləliklə, bəziləri ağıllı, bəziləri isə cahildir. Bəziləri insanpərvər və humanist olsa da, digərləri bölücü və xaosa səbəb olur.
Digərləri isə mürtəcedir və mühitə uyğun forma alır. Bəziləri dini motivli, mühafizəkar, gözəlləşdirici və daha demokratik olsa da, bəziləri məcburiyyət, hökmranlıq, güc və güc seçir. Məsələn, “sən nəsən?”, “nə cür adamsan, hardan gəlmisən, hara gedirsən” kimi sözlər insanları varlığının mənasını anlamaq üçün macəraya aparır, eyni zamanda insanları öz üstünlükləri ilə tək buraxmaq və onlara demokratik seçim etmək imkanı verməkdir. Bu, humanist, liberal və demokratikdir. Digər tərəfdən, işlədilən bəzi sözlər insanın ruhuna, ağlına, qəlbinə zərər verən xüsusiyyətə malikdir. İçərisində qəzəb, kin, düşmənçilik və dağıdıcı qüvvə olan bu söz dəstələri işlədildiyi cümlənin yerinə, zamanına və emosional axınına görə şiddəti müəyyən edir, özünə inamın itməsinə səbəb olur, təmayülə məruz qalır. Bu vəziyyətlər nəticəsində, zahirən fərdi hesab edilən nəticələr, dominoların bir-birinə toxunması və milyonlarla insana təsir etməsi kimi sosial xarakter alır.
Əslində bu halda sözün keyfiyyəti insanlarda kəmiyyət yaradır. Baş verən hər bir kəmiyyət keyfiyyətə təzyiq edir. Bunun əksini düşünsək; Kəmiyyət müəyyən yetkinliyə çatdıqda keyfiyyət dəyişikliyi baş verir. Bu çərçivədə inkişaf edən axın fərd və cəmiyyət üzərində həm psixoloji, həm də sosioloji davranışlara gətirib çıxarır. Sosial siyasətlər, xidmətlər, istifadə olunan dil və bəd nəzərin yaratdığı mənzərə təsvir olunan vəziyyətə təsir edir.
Nəticə olaraq: Cəmiyyətdə birliyi və inteqrasiyanı təmin etmək üçün qoyub getdiyimiz ən mühüm linqvistik element barışdırıcı dildir. Cəmiyyətin əmin-amanlığını və rifahını artırmaq və möhkəmləndirmək səylərini ifadə etmək üçün istifadə olunan sözlər; Onun konstruktiv, gözəlləşdirici və ruhlandırıcı bir dil olması vacibdir. Ləzzət, qardaşlıq və sülhün, eləcə də qardaşlığın bərqərar və daimi olmasını təmin etmək üçün bir daha oturub sözün qüdrətini düşünməli, düşüncəmizi formalaşdıran söz seçiminə daha diqqətli və həssas yanaşmalıyıq.