Ana dili haqqında inşa

Dil hiss və düşüncələri ifadə etməyə imkan verən ünsiyyət vasitəsi olmaqla yanaşı, xalqların formalaşması və yaşaması üçün çox mühüm bir əsasdır. Millətlər dil, inanc, mədəniyyət və soy kimi müəyyən dəyərlər üzərində mövcuddur, bəlkə də ən mühümü dildir. Eyni dildə danışan insanlar toplum olmaqdan kənara çıxaraq milli şüura sahib olub millətə çevrilirlər. Bu səbəbdən də dilin xalqın həyatında böyük əhəmiyyəti vardır.

Millətlər dil kimi canlı məfhumu təmsil edir. Onlar doğulur, böyüyür, yaşayır və bəlkə bir gün ölürlər. Necə ki, mədəniyyət bir xalq üçün əvəzolunmaz dəyərdir və xalq öz mədəniyyəti sayəsində müəyyən fəzilətlərə, həyat tərzinə, əxlaqına və s. sahib olursa, dil həm də bir millətin təməl daşlarından biridir. Çünki dil bir toplumun millətə çevrilməsinə şərait yaradır.  Aralarında əvəzolunmaz bağlar yaradır. Onu yaşadır və ayaqda tutar. Dilini itirən millətlər də kimliyini itirir.

Ana dili haqqında inşa

Uşaq dünyaya gələndə ilk növbədə valideynlərini görür və ən çox vaxtını anası ilə keçirir. Anası onun demək olar ki, bütün ehtiyaclarını ödəyir. Bu, uşaq və ana arasında gözəl bir əlaqə yaradır. Körpə daim müşahidə edir. Zamanla o, sadəcə olaraq bu müşahidələri təqlid edərək edir. Bu təqlid bir müddət sonra nitqdə də özünü göstərir. Ətrafındakılardan eşitdiyi və onun üçün asan olacaq sözləri deməyə başlayır. Sonralar o, qeyri-müəyyən təqlidi lal-həşir salaraq təkhecalı sözlərə çevirir. Beləliklə, o, ana dilini başa düşə bilər.

 İnsanlar cəmiyyətlə daim bağlı olan, əlaqələr quran varlıqlardır. Onların ən əsas ehtiyaclarından biri özünü ifadə etməkdir. Bunun ən yaxşı yolu ana dilindən ən yaxşı şəkildə istifadə etməkdir. Bir çox dil bilə bilərsiniz. Bununla belə, özünüzü ən rahat hiss etdiyiniz və özünüzü ən yaxşı ifadə etdiyiniz dil, şübhəsiz ki, ana dilinizdir. Bundan əlavə, ana dili həm mədəniyyətin ötürülməsində, həm də tarixin ötürülməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Müstəmləkə dövlətində bir çox xalqlar öz ana dilində danışmır və öz mədəniyyətinə, tarixinə yad qalaraq yoxa çıxırlar. Ana dili müstəqillik və azadlıq rəmzidir. Ona görə də biz ana dilimizi hər zaman qorumalıyıq.

Dilin xalqların həyatındakı yerini və əhəmiyyətini sadalayaq və sonra ümumi şəkildə şərh edək:

• Dil bir millətin düşüncə sistemini və düşünmə qabiliyyətini göstərir.
•  Dil bizə mədəni irsimizi gələcək nəsillərə ötürməyə imkan verir.
•  Dil bir toplumun millətə çevrilməsinə şərait yaradır.
•  Dil sayəsində fərdlər birləşir, milli şüur ​​qazanır.
•  Dil xalqların yaşamasını təmin edir.
•  Dil düşüncənin sərhədlərini müəyyən edir.
•  Dil bizə tariximizi öyrənməyə imkan verir.
•  Dil əvəzolunmaz təhsil və tərbiyə vasitəsidir.
•  Dil sayəsində cəmiyyətlər sənət yaradır və istehsal edir.
•  Dil bir millətin fəzilətlərini, dəyərlərini və mədəniyyətini əks etdirir.
•  Dil mənəviyyatımıza və imanımıza aid olan hər şeyi özündə saxlayır.
•  Dil sayəsində elm və texnologiya istehsal olunur və gələcəyə ötürülür.
•  Dil sayəsində millətlər sual verir, tənqid edir, oxuyur, yazır.
•  Xalqlar öz dil qabiliyyətləri ilə idarə olunur və yaradır.

“Dil düşüncənin güzgüsüdür” deyib atalarımız. Doğrudan da bir xalqın mentaliteti onun dilində özünü göstərir. Dillə həm sənət, həm də fəlsəfə yaradırıq. Nə elm, nə də ədəbiyyat lal ola bilməz. Bunlar bir millətin ömrünün bulaqlarıdır.  Odur ki, bir xalqın istedadları sənətdə, ədəbiyyatda, elmdə və s. onun yüksəlişi dil vasitəsilə mümkündür. Xalqların xarakterləri onların dillərində də əks olunur. Nəzakətli, zarafatcıl, əməlli-başlı, soyuqqanlı kimi xüsusiyyətlərə malik olan xalqların danışıq dillərində bu izləri görmək mümkündür.

Türk dili bundan on minlərlə il əvvəl türk millətinin danışıq və yazı dili olaraq ortaya çıxmış, indiki bir çox millətlərin olmadığı bir dildir. Ötən əsrlərdə xalqımızın mənəviyyatını, mədəniyyətini, həyat tərzini, inancını, dəyərlərini, düşüncə tərzini, sənətə baxışını, elmi araşdırmalarını və s.  

Bu, bizi bu günə kimi edən demək olar ki, hər şeyi gətirdi. Bu mənada dilimiz qoruyucu rol oynamış, xalqımızın əsrlər boyu milli kimliyini qoruyub saxlamasına şərait yaratmışdır.

Dillərin bəlkə də ən böyük funksiyası bir xalqın bütün maddi və mənəvi dəyərlərini, təcrübələrini bu günə köçürməkdir.  Keçmişini bilməyən xalqlar gələcəyini istiqamətləndirə bilmədiklərinə görə;  Bir xalqın öz tarixini öyrənməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.  Burada dilin əhəmiyyətini inkar etmək olmaz.  Bu gün biz müqəddəs dilimizin sayəsində bilirik ki, Orxon kitabələrində Bilgə xaqan türk millətinə müraciət etmişdir.  Üç qitəyə yayılmış Osmanlı İmperatorluğunun nüfuzunu oxuyub dinləyərək öyrənirik.

Dil dedikdə təkcə yazı dilini düşünməməliyik. Danışıq dili gün ərzində ən çox istifadə etdiyimiz və düşüncələrimizi və hisslərimizi ifadə etməkdən ən çox faydalandığımız alətdir.  Bu mənada dinlədiyimiz dastanlar, rəvayətlər, şeirlər, xalq mahnıları, nağıllar, ninnilər xalqımızdan xəbər verir. Bu mənada dil uşağın ana bətnindən başlayaraq dəyərlər tərbiyəsi, sonra isə onun akademik tədrisi üçün əvəzolunmazdır.

Dil bir millətin düşüncə sərhədlərini müəyyən edir. Dil sayəsində düşünürük, elm edirik, istehsal edirik. Dildən yaxşı istifadə edə bilən dövlətlərdə elm və texnologiyada da yüksəlir. Dil həm müsbət elmlərdə, həm incəsənətdə, həm ədəbiyyatda, həm də fəlsəfədə əvəzolunmaz düşüncə vasitəsidir. Dilə yiyələnməmiş adamın elm və texnologiya istehsal etməsi mümkün deyil. Bundan əlavə, eyni dildə danışan insanlar arasında yaxınlıq da millətin birliyini, həmrəyliyini təmin edir və gücləndirir. Bununla da xalqlar güclənir, firavan yaşayırlar.

Bütün izahlardan da anlaşıldığı kimi, dil bir millətin skeletidir. Onun sayəsində bütün orqanlar sağlam şəkildə birlikdə yaşayır, yaşayır və varlıqlarını davam etdirirlər. Dilsiz millətin yaşaması mümkün deyil. Bir millət dildən başqa sahib olduğu hər şeyi itirə bilər, amma bir gün onu geri qaytarmaq şansı var.  Amma dilini itirən xalqlar öz kimliklərini də itirəcəkləri üçün yox olmağa məhkumdurlar.