Çörək haqqında inşa

“Hər xoşbəxtlik, yaşayışın hər rahatlığı; gərgin, davamlı və yorucu işin nəticəsi və mükafatıdır. Vaxtında işləməyən, əllərindəki imkanlardan istifadə etmədən vaxtını itirən insanlar maddi sıxıntılardan xilas ola bilmirlər. Bunlar başqalarının əli ilə yaşamağa öyrəşmiş zərərli insanlardır..

Çətinliklə dolu həyatda çörək qazanmaq göründüyü qədər asan deyil. “Çörək aslanın ağzındadır” deyimi bu çətinliyi diqqətçəkən bir bənzətmə ilə vurğulayır.Hər kəs çörəkpulu qazanmaq yolunda öz zəhmətini və səyini göstərəcək. Elə bir zaman var ki,hər bir işi görmək lazımdır. Bu zaman həzz və arzumuz olur. Kənarda işləmək bizim üçün çətin ola bilər. Nəticədə dolanışığımız üçün başqalarından asılı vəziyyətə düşə bilərik. Şərəfli insanlar heç vaxt belə vəziyyətlərdə olmaq istəmirlər. 

Bu səbəbdən insan ondan işləməyi tələb edən ağır şərtlər qarşısında ruhdan düşmədən var gücü ilə çalışmalıdır.Tarlada əkinçi yayda günəşin altında olur; çörəkçi, odun qarşısında;  mədənçi, yerin dərinliyində; Dənizçi həmişə fırtınalı dənizlərdə eyni məqsədlə, dolanmaq üçün çalışır, öz zəhməti ilə çörəkpulu qazananlar necə də xoşbəxtdir”.

İnsanın əsas ehtiyaclarından biri çörəkdir. Gün ərzində çörək yemirəm deyən yoxdur hərhalda?  Odur ki, bütün insanların vazkeçilməz olduğu çörəyi qəbul edərkən çox diqqətli və şüurlu olmaq lazımdır. İnsanlar yeyə biləcəyindən çox çörək alıb, artıqlığını çölə atırlar. Biz bu cür hərəkət edərkən dünyada milyonlarla insan bir dilim çörəyə möhtac yaşayır.

Çörək haqqında inşa

Çörək dünyada ən çox sevilən və istehlak edilən qidadır. Hər qitədə və hər mədəniyyətdə müxtəlif növ çörəklər hazırlanır. Çörəyin tarixi 12.000 il əvvələ gedib çıxır. İnsanların məskunlaşdıqdan sonra taxıl yetişdirməyə və ondan qida kimi istifadə etməyə başladığı təxmin edilir. O vaxtdan bəri çörək və taxıl növləri həyat və firavanlıq simvoluna çevrildi.  Araşdırmalar göstərir ki, o dövrdə yaşayan insanlar indiki tam buğda ununa bənzər un əldə etmək üçün dənləri daşların arasında əzmişlər.  Unu su ilə qarışdırıb yoğurmaqla xəmir alınırdı.  Bu xəmir əvvəlcədən isidilmiş daşların üzərində bişirilirdi. Fillo çörəyinə bənzəyən bu mayasız və bərk çörək növünə bu gün də bir çox Asiya və Afrika ölkələrində rast gəlinir. Cənubi Amerikanın qarğıdalı tortillası və Hindistanın chapattisi kimi. Bu çörəklərin hazırlanmasında daha çox arpa, darı, qarğıdalı və buğda istifadə olunur. Bu gün çörək buğdadan və ya çovdardan alınan una çörək mayasının əlavə edilməsi ilə hazırlanır. Mayaya əlavə olunan xəmir bir müddət sonra qalxır.

Çörək 4500 il əvvəl Qədim Misirdə oxşar üsulla hazırlanırdı. Halbuki o zaman çörək indiki kimi incə üyüdülməmiş, az yetişmiş taxıllardan alınan undan hazırlanırdı. Hazırda buğda bir çox proseslərə məruz qaldıqdan sonra un alınır. Bu undan hazırlanan çörəklərdə “qlüten” adlı maddənin miqdarı yüksəkdir. Gluten bir zülal növüdür və istinin təsiri altında sərtləşərək xüsusi bir quruluş meydana gətirir. Bu quruluş çörəyi elastik, tüklü və yüngül edir. Ancaq bəzi insanlar qlüteni həzm edə bilmir və ya bu maddəyə allergik reaksiya verə bilər.  Bu səbəblə bu insanlara kəpək unu, qəhvəyi un və ya çovdar unu kimi daha az işlənmiş un növlərindən hazırlanmış çörəkləri istehlak etmələri tövsiyə olunur. Üstəlik, az işlənmiş un növləri daha çox pulpa ehtiva edir. Lifli qidalar həzmi asanlaşdırır və zərərli maddələrin qısa müddətdə xaric olmasını təmin edir. Buna görə də daha faydalıdır. Bu gün taxıl müxtəlif ölkələrdə müxtəlif yollarla istehlak olunur. Taxıl taxılları çiy və ya bişmiş halda yeyilə bilər.  Taxıl taxılları qaynatmaq, qovurmaq və ya qızartmaqla bişirilə bilər; Bəzi insanlar sıyıq və düyü də hazırlayırlar. Taxıllar qurudulduqdan sonra uzun müddət taxıl və ya un kimi saxlanıla bilər. Taxıllardan və ya undan hazırlanan yeməklər çoxlu əsas qida maddələrini və sellüloza ehtiva edir. Taxıllar üyüdüldükdən sonra çörək, bulka, makaron və desertlər kimi müxtəlif məhsulların hazırlanmasında istifadə olunur. Bunlardan başqa taxılların qovrulması və üyüdülməsi yolu ilə müxtəlif taxıl qəhvələri də hazırlanır. 

Çörəyin qida dəyəri

Çörək insanın əsas qidalarından biridir. Onun məzmunu, forması və texnikası dəyişsə də, bu gün bütün dünyada tanınır, istehsal olunur və istehlak olunur. Demək olar ki, bütün bəşəriyyətin ümumi yeməyidir. Ucuz olduğu üçün bütün dünyada ona daha çox əhəmiyyət verilir və aztəminatlı insanlar tərəfindən daha çox istehlak edilir. Çörəyin xammalı buğda unudur. Buğdada olan bütün qidalar çörəkdə də var. Lakin adekvat və balanslı qidalanma üçün lazım olan vitamin və minerallar daha çox buğdanın mahiyyətində (rüşeymində) və xarici qabığında olduğu üçün onların unun tərkibindəki miqdarı dəyirman zamanı təmizlənmə vəziyyətindən asılı olaraq azalır.  Bundan əlavə, fermentasiya zamanı bəzi vitaminlərin miqdarı artır, mineralların orqanizmə faydalılığı artır. Cədvəldən göründüyü kimi, A və C vitaminləri istisna olmaqla, vitamin və minerallar çörəkdə enerji və zülal tərkibinə nisbətdə olur. Tam buğda unundan hazırlanan çörəyin vitamin və mineral tərkibi ağ un çörəyindən qat-qat yüksəkdir.  Eyni zamanda, orqanizmdə fermentlər tərəfindən həzm oluna bilməyən karbohidratlardan əmələ gələn pulpanın miqdarı təmizlənməmiş undan hazırlanan çörəkdə yüksəkdir.

Çörəkdən səmərəli istifadə

Çörək insanların bu dünyada yaşaması üçün su ilə birlikdə ən vacib qidadır. Çörəyin qədrini bilməsək, təəssüf ki, daha çox insan hər gün olduğu kimi axşamlar da zibilləri qarışdırmağa davam edəcək. Bir tərəfdən inanılmaz dərəcədə yeyilməz yemək israfı, dəbdəbəli otel və restoranlarda israf edilir, digər tərəfdən isə Afrikada palçıqdan çörək bişirib aclıqdan ölən uşaqlarını doyurmağa çalışan insanlar var.  Paylaşmağı artırıb israf deyilən lənətin qarşısını almasaq, bu dünyada daha çox uşaq acından ölməyə davam edəcək. Ona görə də yeyilən və ya atılan hər bir çörəyin qədrini bilməliyik.

Çörəyi israf etməyək

Afrikadakı ac uşaqları düşünün. Asanlıqla atdığımız, yemədiyimiz, bəyənmədiyimiz, sırf bu səbəbdən atdığımız çörəyə nə qədər ehtiyacı olduğunu düşünün. Səhər çörəyin şirin qoxusuna oyanıb nə yeməli olduğumuzu düşünmədiyimiz halda, dünyanın müxtəlif yerlərində insanlar səhər ac oyanır və necə yemək tapacaqlarını düşünərək ətrafa baxırlar.  Bir az empatiya qabiliyyətinə malik olan insan bunları düşünən kimi çörəkdən başqa heç bir yeməyi israf etməz.

İnkişaf etmiş qərb cəmiyyətinin doyumsuz ambisiyaları inkişaf etməmiş regionlarda yaşayan, mülkiyyət hüququnu yenicə öyrənmiş insanların aclıqdan əziyyət çəkməsinə səbəb olur. 5 ulduzlu otellərdə hər yeməyi çölə atan, boşqablarına qoyduğu artıq yeməkləri yeməmiş qoyan, israf edən, bizim də bir parçası olduğumuz cəmiyyət deyilmi? Doğulmamışdan bəri çörək israfı ilə bağlı məlumatlı olmağa çalışan və nədənsə bunu heç vaxt bacarmayan biz deyilikmi? Bu sualların cavabı HƏ olarsa, bizim  üzərimizə böyük iş düşür.

Əvvəla, heç nəyin, xüsusən də çörəyin israfına yol verməməliyik. Bu barədə hamını, hətta böyüklərimizi də xəbərdar eləməliyik.  Çünki insanlarla bir-bir danışılanda və düşünməyə məcbur ediləndə bu məsələdə sizinlə həmfikir olurlar. Onların hamısı bir şəkildə sizə uyğunlaşar.

Çörək israfı əsas hesab edildikdə, həyatımızda digər materialların israfının qarşısını alacaq əsas addım olduğu üçün vacibdir. Təkcə çörəyi deyil, həm də zəhmətimizi və vaxtımızı israf etməmək üçün çox diqqətli olmalı, həyat tərzimizi gözdən keçirməliyik.

Çörəyi israf etmək də dində də günahdır. Çünki neməti boş yerə israf etmək haramdır. Ətrafımıza baxanda bir çoxumuz çörəyi boş yerə sərf edirik və çörəyimiz həmişə boşa gedir. Onun yerinə yeyə biləcəyimiz qədər çörək alsaq israf olmaz. Afrikada bir çox körpə və uşaq bir tikə quru çörəyi yemədən ölür. Ona görə də israfçılıq etməməliyik. Çörək çox olarsa, ya atmaq əvəzinə qonşumuza verək, ya da quruyub şorba, küftə kimi yeməklərə əlavə edək ki, israf olmasın. Boşa çıxan çörək çoxlu buğda israfıdır. Bir çox insan çörək üçün çörək sexlərində işləyir. Ona görə də çörəyimizi israf etməməliyik.

Gələcəkdə nə olacağını bilməyəcəyimiz üçün buğda və quru çörəyi israf etməmək üçün çörəyimizi atmayaq. Unutmayın ki, bir gün atdığınız çörəyi tapa bilməyəcəksiniz.